Wielu menedżerów twierdzi, że skłonność do korzystania ze zwolnień lekarskich w dużym stopniu zależy od sytuacji gospodarczej. W czasach trudnych koniunkturalnie, z jakimi obecnie mamy do czynienia, wielu pracowników wybiera „L4" jako lepszą niż utrata pracy alternatywę. W rezultacie ogólny poziom absencji chorobowej całego społeczeństwa szybuje w górę. Statystyki dotyczące zwolnień lekarskich mogą być zatem jednym ze wskaźników kondycji ekonomicznej.
Ciekawe badania dotyczące absencji chorobowej przeprowadza Eurofound (Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy). Ostatni taki projekt został zrealizowany w 2010 roku. Dostarczył przede wszystkim danych na temat długości zwolnień lekarskich Europejczyków oraz grup pracowników posiadających szczególną skłonność do przebywania na „L4". Specjaliści Eurofoundu zadali również pytanie, jak często zdarza się obywatelom krajów Unii Europejskiej chodzić do pracy pomimo choroby.

Ile dni na „L4"?

Wyniki badania Eurofoundu pokazują, że ponad połowa (57%) pracujących mieszkańców UE nie przebywała w ciągu ostatnich 12 miesięcy na zwolnieniu lekarskim. 36% badanych wykorzystało od 1 do 15 dni „L4", a niemal 8% chorowało dłużej niż 15 dni.
Oczywiście sytuacja ta różniła się w poszczególnych krajach Wspólnoty. Zwolnienia praktycznie nie stanowiły problemu w Rumunii, gdzie odsetek osób, które mogą pochwalić się „czystym kontem", wyniósł aż 84%. 13% zadeklarowało zwolnienie od 1 do 15 dni, a 3,2% powyżej 15 dni. Dla porównania w Finlandii, która znalazła się na drugim biegunie, odsetki te wyniosły odpowiednio 35%, 54% oraz 12%.

Wykres 1. Ile dni w ciągu ostatnich 12 miesięcy był(a) Pan(i) nieobecny(a) w pracy
z powodu problemów zdrowotnych? (% pracujących)

Opracowanie Sedlak & Sedlak na podstawie sondażu Eurofoundu z 2010 roku

Długie zwolnienia - kogo dotyczą?

Te same badania Eurofoundu pokazały, że istnieją pewne grupy osób, które są bardziej narażone na zwiększoną absencję chorobową niż inne. Wbrew pozorom większej roli nie odgrywa tutaj kwestia płci. Wystarczy porównać udział pracujących kobiet przebywających na zwolnieniu chorobowym powyżej 15 dni z takim samym odsetkiem dla mężczyzn. Okaże się, że największe różnice (na poziomie od 4 do 5 punktów procentowych) na niekorzyść pań odnotowały zaledwie cztery kraje Unii Europejskiej. Były to: Finlandia, Czechy, Belgia oraz Słowacja.


A jak wygląda ponad 15-dniowa absencja chorobowa z uwzględnieniem wieku? Okazuje się, że tego typu zwolnienia lekarskie najczęściej wykorzystują pracujący, którzy przekroczyli 49. rok życia. Ponad 10% Europejczyków w wieku 50+ zadeklarowało, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy przebywało na „L4" dłużej niż 15 dni. Ten sam udział dla osób młodych (poniżej 30 lat) wyniósł 4,6%, a dla osób w wieku 30-49 lat - 7,3%.
Warto jednak zaznaczyć, że nie we wszystkich krajach Unii Europejskiej najstarsi uczestnicy rynku pracy byli najbardziej „chorowitą" grupą pracowników. Przykładowo w Danii, we Francji, na Litwie, Węgrzech oraz w Finlandii to osoby w wieku 30-49 lat najczęściej wykorzystywały zwolnienia dłuższe niż 15 dni. Podobnie w Polsce - najbardziej chorowite były osoby w średnim wieku.


Istnieją kraje, w których poziom długoterminowej absencji chorobowej w dużym stopniu uzależniony jest od sektora zatrudnienia. Badania Eurofoundu pokazały, że szczególnie na Litwie, na Malcie, w Słowacji, w Austrii, w Estonii, na Węgrzech oraz na Cyprze osoby zatrudnione w przemyśle częściej przebywają na zwolnieniach trwających dłużej niż 15 dni aniżeli osoby pracujące w usługach. W przypadku naszego kraju taki trend nie jest zauważalny.


Aż w 24 z 27 krajów Unii Europejskiej długie zwolnienia lekarskie (powyżej 15 dni) są domeną osób wykonujących pracę fizyczną, wymagającą zarówno wysokich, jak i niskich kwalifikacji. Pracownicy biurowi znacznie rzadziej deklarowali korzystanie z tak długich zwolnień w ciągu ostatniego roku.

Niektórzy nie biorą nawet wtedy, kiedy potrzebują

Zarówno pracodawcy, jak i pracownicy powinni pamiętać, że zwolnienie lekarskie, o ile nie staje się formą przetrwania w pracy, daje niezbędny czas na rehabilitację i powrót do zdrowia. Część pracowników obawia się brać „L4", a grypę, zamiast w łóżku, stara się wyleczyć za pracowniczym biurkiem.
W 2010 roku aż 40% ankietowanych Europejczyków przyznało, że zdarzyło im się w poprzednim roku przyjść do pracy pomimo choroby. Najwyższy odsetek odpowiedzi zanotowano wśród Słoweńców, Maltańczyków oraz Duńczyków. Polska należy do krajów, w których tego typu deklaracje zdarzają się stosunkowo rzadko.

Wykres 2. Pracujący deklarujący pracę pomimo choroby w ciągu ostatnich 12 miesięcy (%)

Opracowanie Sedlak & Sedlak na podstawie sondażu Eurofoundu z 2010 roku

Pięć najważniejszych wniosków

Badania Eurofoundu dostarczają kilku istotnych faktów:

1. Absencja chorobowa to wskaźnik, który wykazuje duże zróżnicowanie regionalne. Stosunkowo najwięcej pracowników (70-80%), którzy praktycznie w ogóle nie przedstawiają pracodawcy zwolnienia lekarskiego, zamieszkuje Rumunię, Grecję oraz Portugalię. Z kolei w Finlandii, Danii czy na Malcie sytuacja jest zupełnie inna - udział osób z „czystym kontem" kształtuje się w granicach 30-40%.
   
2. Osoby chorujące w ciągu roku dłużej niż 15 dni to głównie pracownicy w wieku 50+. Istnieją jednak kraje, w których najbardziej chorowite są osoby w średnim wieku. W gronie tych państw znajdziemy również Polskę.
   
3. W większości krajów Unii Europejskiej dłuższe niż 15-dniowe zwolnienia lekarskie dotyczą częściej pracowników przemysłu aniżeli usług. Taki trend można zauważyć przede wszystkim na Litwie, na Malcie i na Słowacji.
   
4. Długie zwolnienia lekarskie są domeną głównie osób wykonujących pracę fizyczną. Pracownicy umysłowi znacznie rzadziej deklarują więcej niż 15 dni zwolnienia lekarskiego na rok.
   
5. Niemal 40% mieszkańców Unii Europejskiej przyznaje, że w roku poprzedzającym badanie przyszło do pracy pomimo choroby. Tego typu deklaracje były szczególnie popularne w Słowenii, na Malcie oraz w Danii.